Η γενοκτονία στην Αργεντινή

Στο βιβλίο της Ναόμι Κλάιν "Το Δόγμα του Σοκ - Η άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφής",  διάβασα με πολύ ενδιαφέρον τα παρακάτω που αφορούν "ένα ελάχιστα γνωστό κεφάλαιο της ιστορίας του ΟΗΕ" σχετικά με τον ορισμό της "γενοκτονίας"... Παραθέτω το απόσπασμα:

Τον Σεπτέμβριο του 2006, είκοσι τρία χρόνια μετά το τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας στην Αργεντινή, ένας από τους βασικούς υπεύθυνους για την τρομοκρατία καταδικάστηκε σε ισόβια. (...)

Ο δικαστής που είχε αναλάβει την υπόθεση, ο πενηνταπεντάχρονος Κάρλος Ροσάνσκι του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου της Αργεντινής, (...) προέβη σε μια ασυνήθιστη ενέργεια. Δήλωσε ότι η καταδίκη δεν απέδιδε δικαιοσύνη ως προς την πραγματική φύση των εγκλημάτων και ότι, προς όφελος της «συλλογικής μνήμης», έπρεπε να προσθέσει πως όλα αυτά τα εγκλήματα ήταν «εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας τα οποία διαπράχθηκαν στο πλαίσιο μιας γενοκτονίας που συντελέστηκε στη Δημοκρατία της Αργεντινής μεταξύ 1976 και 1983».

Με την απόφασή του ο δικαστής συνέβαλε σημαντικά στο να ξαναγραφτεί η ιστορία της Αργεντινής: Οι δολοφονίες των αριστερών τη δεκαετία του 1970 δεν έγιναν στο πλαίσιο ενός «βρώμικου πολέμου» κατά τη διάρκεια του οποίου δύο αντιμαχόμενα μέρη συγκρούστηκαν και διέπραξαν εγκλήματα, όπως επί δεκαετίες ισχυριζόταν η επίσημη ιστορία. Ούτε οι εξαφανισμένοι ήταν θύματα παρανοϊκών δικτατόρων οι οποίοι είχαν ενδώσει στα σαδιστικά ένστικτά τους, μεθυσμένοι από την τεράστια προσωπική εξουσία που είχαν αποκτήσει.Τα όσα είχαν συμβεί ήταν πιο «επιστημονικά», πιο τρομακτικά ορθολογικά. Σύμφωνα με το δικαστή, είχε υπάρξει ένα «σχέδιο εξολόθρευσης το οποίο εφάρμοσαν αυτοί που κυβερνούσαν τη χώρα».

Ο δικαστής Ροσάνσκι εξήγησε ότι οι δολοφονίες έγιναν στο πλαίσιο ενός συστήματος, ήταν προσχεδιασμένες και διαπράχθηκαν με πανομοιότυπο τρόπο σε ολόκληρη τη χώρα, αποσκοπώντας όχι απλώς στη θανάτωση μεμονωμένων ατόμων, αλλά στην εξάλειψη των τμημάτων της κοινωνίας που τα άτομα αυτά αντιπροσώπευαν. Κατά συνέπεια, υποστήριξε ο δικαστής, επρόκειτο για μια γενοκτονία, καθώς η γενοκτονία είναι η απόπειρα να εξοντωθεί μια ομάδα και όχι μια τυχαία σύνθεση μεμονωμένων ατόμων.

Ο Ροσάνσκι παραδέχτηκε ότι η χρησιμοποίηση της λέξης «γενοκτονία» ήταν αμφιλεγόμενη και συνέταξε ένα μακροσκελές αιτιολογικό για να υποστηρίξει την άποψή του. Εκεί αναγνώριζε ότι η Σύμβαση για τη Γενοκτονία του ΟΗΕ ορίζει το έγκλημα της γενοκτονίας ως την «πρόθεση να καταστραφεί, ολικά ή εν μέρει, μια εθνική, εθνοτική, θρησκευτική ή φυλετική ομάδα». Η Σύμβαση δε συμπεριλαμβάνει την εξολόθρευση μιας ομάδας εξαιτίας των πολιτικών πεποιθήσεων των μελών της, όπως συνέβη στην περίπτωση της Αργεντινής, όμως ο Ροσάνσκι δήλωνε ότι δε θεωρούσε νομικά τεκμηριωμένη αυτή την εξαίρεση.

Επισημαίνοντας ένα ελάχιστα γνωστό κεφάλαιο της ιστορίας του ΟΗΕ, ο Ροσάνσκι εξηγούσε ότι στις 11 Δεκεμβρίου 1946, και ως άμεση αντίδραση στο ναζιστικό Ολοκαύτωμα, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ είχε υιοθετήσει ομόφωνα ένα ψήφισμα που καταδίκαζε ως γενοκτονία κάθε προσπάθεια «να καταστραφούν φυλετικές, θρησκευτικές, πολιτικές και άλλες ομάδες, ολικά ή εν μέρει». Η φράση «πολιτικές ομάδες είχε αφαιρεθεί δύο χρόνια αργότερα από τη Σύμβαση για τη Γενοκτονία, κατ’ απαίτηση του Στάλιν, ο οποίος γνώριζε πολύ καλά ότι, αν η καταστροφή μιας «πολιτικής ομάδας»
θεωρούνταν γενοκτονία, οι αιματηρές εκκαθαρίσεις και οι μαζικές φυλακίσεις των πολιτικών του αντιπάλων θα πληρούσαν τα κριτήρια. Καθώς ο Στάλιν υποστηρίχτηκε και από άλλους ηγέτες που επίσης ήθελαν να διατηρούν το δικαίωμα να εξολοθρεύουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους, η φράση «πολιτική ομάδα» δε συμπεριλήφθηκε στο τελικό κείμενο της Σύμβασης.

Ο Ροσάνσκι έγραφε ότι θεωρούσε πως ο αρχικός ορισμός που είχε δώσει ο ΟΗΕ στον όρο «γενοκτονία» ήταν περισσότερο νομικά τεκμηριωμένος, καθώς δεν ήταν αποτέλεσμα ιδιοτελών συμβιβασμών.* Επιπλέον, επικαλούνταν την απόφαση ενός ισπανικού δικαστηρίου που είχε δικάσει το 1998 έναν από τους πλέον διαβόητους βασανιστές της Αργεντινής. Σύμφωνα με την ετυμηγορία του ισπανικού δικαστηρίου, η χούντα της Αργεντινής είχε διαπράξει «το έγκλημα της γενοκτονίας». Όσο για την ομάδα που η χούντα προσπαθούσε να εξολοθρεύσει, την αποτελούσαν «εκείνοι οι πολίτες που δεν ταίριαζαν στo μοντέλο το οποίο οι καταπιεστές θεωρούσαν το πλέον κατάλληλο για τη νέα τάξη πραγμάτων που είχε εγκαθιδρυθεί στη χώρα».

Το επόμενο έτος, το 1999, ο Ισπανός δικαστής Μπαλτασάρ Γκαρθόν, που είχε γίνει διάσημος όταν είχε εκδώσει ενταλμα σύλληψης για τον Αουγκούστο Πινοτσέτ, υπoστήριξε επίσης ότι στην Αργεντινή είχε συντελεστεί γενοκτονία. Και ο Γκαρθόν προσπάθησε να ορίσει ποια ομάδα είχε μπει στο στόχαστρο. Σκοπός της χούντας, έγραψε, ήταν «να εδραιώσει μια νέα τάξη πραγμάτων, σαν αυτή που ο Χίτλερ έλπιζε να επιβάλει στη Γερμανία, στην οποία δεν υπήρχε θέση για μερικές κατηγορίες
ανθρώπων». Οι άνθρωποι που δε «χωρούσαν» στη νέα τάξη πραγμάτων ήταν «όσοι ανήκαν σε τμήματα της κοινωνίας που εμπόδιζαν την ιδεώδη διαμόρφωση του νέου έθνους της Αργεντινής.

Φυσικά, δεν είναι δυνατόν να γίνει σύγκριση ως προς την κλίμακα ανάμεσα σε όσα διέπραξαν οι ναζί ή όσα συνέβησαν στη Ρουάντα το 1994 και στα εγκλήματα των κορπορατικών δικτατοριών της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του 1970. Αν μια γενοκτονία ισοδυναμεί με ολοκαύτωμα, τότε τα εγκλήματα των λατινοαμερικανικών δικτατοριών δεν ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Όμως, αν δεχτούμε τη γενοκτονία όπως την ορίζουν αυτά τα δικαστήρια, ως την εσκεμμένη εξάλειψη των ομάδων που εμποδίζουν ένα πολιτικό σχέδιο, τότε η διαδικασία αυτή δεν εφαρμόστηκε μόνο στην Αργεντινή, αλλά, με διαφορετικούς βαθμούς έντασης, σε ολόκληρη την περιοχή, που μετατράπηκε σε ένα πειραματικό εργαστήρι της Σχολής του Σικάγου.

*Οι ποινικοί κώδικες πολλών χωρών (όπως της Πορτογαλίας, του Περού και της Κόστα Ρίκα), συμπεριλαμβάνουν ρητά σaν ορισμό της γενοκτονίας την καταστροφή πολιτικών ή κοινωνικών ομάδων. Ο γαλλικός νομικός ορισμός της γενοκτονίας είναι πολύ ευρύτερος, καθώς γενοκτονία θεωρείται κάθε σχέδιο που αποσκοπεί στο να καταστρέψει, ολικά ή εν μέρει, «κάθε ομάδα για τον προσδιορισμό της οποίας χρησιμοποιούνται οποιαδήποτε αυθαίρετα κριτήρια».

Φυσικά δεν είναι μόνο ο Στάλιν και οι άνθρωποι του καθεστώτος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης που δύνανται να κατηγορηθούν για γενοκτονία. Για πολλούς νομικούς μαζικές δολοφονίες διέπραξαν πολλοί δικτάτορες έως και δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις σε πολλές χώρες: από την Ιαπωνία, την Κίνα, την Τουρκία και την Ινδονησία έως την Αυστραλία και τις Η.Π.Α. Στο βιβλίο "The Specter of Genocide: Mass Murder in Historical Perspective, and: Final Solutions: Mass Killings and Genocide in the 20th Century" θα διαβάσετε σχετικά με το διάλογο που αφορά τη γενοκτονία και τις μαζικές δολοφονίες στο σύγχρονο κόσμο.

Σχετικά με τον όρο "γενοκτονία" μπορείτε να διαβάσετε στο http://en.wikipedia.org/wiki/Genocide όπου παρατίθεται σχετική βιβλιογραφία.