500 φράγκα Ρουάντας

Οι όψεις του χαρτονομίσματος των 500 φράγκων Ρουάντας φανερώνουν τη σημασία και τις προτεραιότητες της χώρας: αγελάδες για τη σίτιση του πληθυσμού και φορητοί υπολογιστές στην τάξη για την εκπαίδευση των παιδιών. Το μέσο είναι το μήνυμα...

Η προσπάθεια εκσυγχρονισμού της χώρας περνά μέσα απ' την εκπαίδευση και οι άνθρωποι έχουν αντιληφθεί και την εκπαιδευτική σημασία των υπολογιστικών μηχανών. Βέβαια, για να μην ωραιοποιούμε τις καταστάσεις, αυτά ισχύουν σε όσα σχολεία έχουν ρεύμα κι εκπαιδευτικό προσωπικό που μπορεί να υποστηρίξει διδασκαλία με υπολογιστές. Όμως αυτό που εκπλήσσει και σοκάρει εμένα είναι η αποφασιστικότητα να διαβούνε το δρόμο της ανάπτυξης με όρους ίσους με εκείνους των υπόλοιπων κρατών, μ' οποιοδήποτε θετικά κι αρνητικά...

Προς το σχολείο της Honorine

(c) Θοδωρής Γούτας / ActionAid Ελλάς

Στο δρόμο για το σχολείο της Honorine τα παιδιά περπατάνε και τραγουδάνε ως ανταπόκριση στα χαμόγελά μας. Αρχίζουμε τ' αστεία, καλημερίζουμε τους ενήλικες, “Mwaramutse”! Σαν εργατικά μυρμήγκια στοιβιάζουν την πραμάτεια τους στο κεφάλι ή στο ποδήλατο και ξεκινάνε για την αγορά της πόλης. Άλλοι/ες κατευθύνονται στο χωράφι για δουλειά, φορτωμένοι με τις τσάπες και τις ματσέτες, φορώντας οι πιο τυχεροί ξεχαρβαλωμένες μπότες, οι υπόλοιποι με γυμνά πόδια...

(c) Θοδωρής Γούτας / ActionAid Ελλάς

Ούτε αυτοκίνητα, ούτε λεωφορεία. Ούτε φανάρια κι εκνευρισμός, ούτε άγχος για το αν θα προφτάσεις στη δουλειά και νεύρα γιατί δε βρήκες να παρκάρεις. Μόνο ένα ήρεμο ξεκίνημα σφιχτά κι αρμονικά δεμένο με το ξύπνημα της φύσης, την πορεία του ήλιου πάνω απ' τον αφρικάνικο ουρανό...

Στις 7.30 στο προαύλιο του δημοτικού σχολείου είναι συγκεντρωμένα περί τα 800 παιδιά. Μόλις μας αντιλαμβάνονται ακούμε τις χαρούμενες φωνές τους: “Mzungu, mzungu!” ενώ ταυτόχρονα οι δάσκαλοι κι οι δασκάλες τους προσπαθούν να τα κρατήσουν στις γραμμές τους. Αποχαιρετούμε τη Honorine κι απομακρυνόμαστε για να περιορίσουμε το χάος... Σε λίγο θα μπούμε στην τάξη της μικρής μας φίλης, θ' ακούσουμε τη δασκάλα της και τις φωνές των 40 περίπου μαθητών/τριών της τετάρτης δημοτικού...

Στους δρόμους του Musenyi

Μετά το πρωινό μου ξύπνημα στο Musenyi του Muko στη Ρουάντα, ετοιμάζομαι να συνοδεύσω την Honorine στο σχολείο της. Οι δρόμοι του χωριού είναι σκονισμένοι από το καφετί πηχτό χώμα. Όσο ο ήλιος σηκώνεται ψηλότερα τόσο περισσότερα κεφάλια ανθρώπων ξεπροβάλλουν από πόρτες που τρίζουν, ξεχύνονται στους δρόμους. Νωχελικά στην αρχή, πιάνοντας τη μέρα από τη δουλειά που άφησαν το προηγούμενο βράδυ. Παιδιά ρουφάνε τη μύξα τους, τη σκουπίζουν με την αναστροφή του χεριού τους. Τα μάτια είναι τσιμπλιασμένα από τον ύπνο κι ίσως παραμείνουν έτσι για την υπόλοιπη μέρα. Μήτε παρακάλια από γονείς για πρωινό φαγητό ακούμε, μήτε διαμαρτυρίες από παιδιά για το πρωινό ξύπνημα. Ο καθένας εδώ ξέρει τη δουλειά του και δε χρειάζονται, καθώς φαίνεται, πολλά πολλά λόγια...

Πάνινες, πολύχρωμες, αυτοσχέδιες τσάντες κρεμιούνται στους παιδικούς ώμους με λίγα ξεπουπουλιασμένα φύλλα από ταλαιπωρημένα τετράδια φορτωμένα με κολλυβογράμματα. Καταλαβαίνεις ποια απ' τα παιδιά θα πάνε στο σχολείο απ' τις ποδιές που φοράνε: χακί τ' αγόρια, σκούρες μπλε τα κορίτσια. Όσα δε φοράνε ποδιά, κι είναι αρκετά, θα δουλέψουν μέχρι αργά το απόγευμα στο χωράφι της οικογένειας. Θα μαζέψουν φασόλια, θα ξεχορτίσουν, θα τσαπίσουν και θα ποτίσουν, θα σκάψουν και θα φυτέψουν, θα μεταφέρουν στο σπίτι νερό. Σ' έναν ατέρμονο βρόχο που ακολουθούν από τα γεννοφάσκια τους...

(c) Θοδωρής Γούτας / ActionAid Ελλάς

Τρώμε για πρωινό στα πεταχτά κι όρθιοι από ένα ψητό αραποσίτι. Άραγε τα παιδιά έφαγαν κάτι για πρωινό; Δεν τολμώ να ρωτήσω, η ώρα είναι εφτά. Η Honorine φοράει ήδη τη σχολική της ποδιά, την ίδια που φορούσε όλες τις προηγούμενες μέρες στο σχολείο, στο παιχνίδι, στον ύπνο και στο χωράφι. Τα πόδια της ντύνουν οι πράσινες ταλαιπωρημένες πλαστικές σαγιονάρες που πουλάνε στην αγορά, στο κεφαλοχώρι.

Έξω από το σπίτια οι γυναίκες έχουν πάρει τις ξύλινες σκούπες και σκουπίζουν τους δρόμους μπροστά απ' τις αυλές τους. Σύννεφο η σκόνη που ενοχλεί μόνο εμάς, τους λευκούς. Πριν ξεκινήσουμε η Agatha κι η Honorine μας ζητάνε να φορέσουν τα γυαλιά ηλίου που έχουμε στα μάτια. Θέλουν να δοκιμάσουν πώς είναι να βλέπεις φορώντας τα.

(c) Θοδωρής Γούτας / ActionAid Ελλάς

(c) Θοδωρής Γούτας / ActionAid Ελλάς

Όμως η ώρα περνά! Στις 7.30 κτυπά το σχολικό κουδούνι! Αχ, αυτό το άγχος των δυτικών! Πιάνω το χέρι της Honorine για να περπατήσουμε περίπου 20 λεπτά ένα χωμάτινο δρόμο σπαρμένο με πέτρες και θεόρατες σκαμμένες τρύπες. Απ' το χώμα τους οι άνθρωποι φτιάχνουν πλίνθινα τούβλα για να χτίσουν τα σπίτια τους και τ' αφήνουν στην άκρη να τα ξεράνει ο αφρικάνικος ήλιος.

Καταλαβαίνω ότι είναι χαρούμενη και περήφανη. Ανταλλάσσουμε ματιές και χαμόγελα, λάμπουμε από τη χαρά μας! Καθώς περπατάμε το άλλο μου χέρι αρπάζει η μικρότερη αδερφή της Honorine, η Arianze. Πόση ανάγκη από στοργή έχουν αυτά τα παιδιά; Πόση γλύκα διαπερνά την ψυχή μου; Μέτρο μέτρο κι η παρέα μας μεγαλώνει από παιδιά της κάθε γειτονιάς που προσπερνάμε. Φωνάζουν “Mzungu”, λευκός δηλαδή και γελάνε χαρούμενα!

(c) Θοδωρής Γούτας / ActionAid Ελλάς

Ένας έφηβος, μαθητής γυμνασίου μας σταματά και μας ζητά να τον φωτογραφίσουμε. Χαμογελά όταν του δείχνω τη φωτογραφία του και με καλημερίζει ευγενικά. Κι όλα αυτά στο δρόμο για το σχολείο της Honorine...

Ξυπνώντας στο Musenyi

Η ώρα είναι 6.00 κι ο ήλιος στη χώρα των χιλίων λόφων έχει μόλις ανατείλει. Φιλοξενούμαι από μια αγροτική οικογένεια στο Musenyi, ένα απομακρυσμένο χωριό στην περιοχή του Μούκο, στο βόρειο τμήμα της Ρουάντας, στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράμματος "Send my Friend to School" της ActionAid Ελλάς.

Στο σπίτι της Honorine οι πρώτες αχτίδες φωτός μπαίνουν από τις χαραμάδες της τσίγκινης στέγης πάνω από το κεφάλι μου. Ακούγονται τα πρώτα χασμουρητά, τα πρώτα νυσταγμένα λόγια από τους γονείς και τα παιδιά της οικογένειας. Λίγο πιο έξω, στην αυλή, τα οικόσιτα ζώα της, τρία μεγάλα και έξι μικρά γουρουνάκια, κότες και κόκορας ξεκινούν επίσης τη μέρα τους. Δε χρειάζεται να στήσεις αυτί για ν' ακούσεις το θόρυβο των ανήσυχων πελμάτων τους καθώς ψάχνουν φαγητό.

Πετάγομαι έξω από το στενόχωρο δωμάτιο, στην αυλή του σπιτιού. Η πάχνη καλύπτει τον ουρανό και απλώνεται σα σεντόνι πάνω από τα πλίνθινα σπίτια του χωριού. Η μικρή Honorine έχει ήδη ξυπνήσει και πλένει με νερό το πρόσωπό της από το μπιτόνι που έφερε η μητέρα της, Agatha, από το ποτάμι που τρέχει 20 λεπτά μακρυά από το σπίτι της.

(c) Θοδωρής Γούτας / ActionAid Ελλάς

Όλη η εφταμελής οικογένεια είναι στο πόδι: το μεγαλύτερο κορίτσι έχει ανάψει φωτιά από καλάμια και ψήνει αραποσίτια για πρωινό, δυο μικρότερα ταΐζουν τα ζώα με λίγες φλούδες από τα καλαμπόκια που ψήνονται και τα ποτίζουν με νερό από το μπιτόνι.

(c) Θοδωρής Γούτας / ActionAid Ελλάς

(c) Θοδωρής Γούτας / ActionAid Ελλάς

Ο πατέρας αναχωρεί για το κεφαλοχώρι για να πουλήσει μπύρα από σόργο, η μητέρα σκουπίζει το χωμάτινο δρόμο έξω απ' το σπίτι της με τη σκούπα από κλαδιά δέντρων. Η μικρή Honorine ίσα που προλαβαίνει να ρίξει μια ματιά στο σχολικό της βιβλίο και να λύσει κάποιες αριθμητικές ασκήσεις. Είναι η ώρα της μελέτης, τώρα που υπάρχει φως... Σε λίγο ξεκινάμε για το σχολείο της!

Είπαμε και γράψαμε για το ταξίδι μας

Πήραμε φόρα και τόσο πριν όσο και μετά το ταξίδι μας στη Ρουάντα, είπαμε να απλώσουμε τον τραχανά. Έχουμε και λέμε:

• Η εκπαιδευτικός εικαστικών Έλενα Καραγιάννη για το πρόγραμμα "Send my Friend to School" της ActionAid στο living-postcards.com. 
• "Η αλήθεια των ματιών μου", της θεατροπαιδαγωγού της παρέας μας, Νάσιας Χολέβα
• Συνέντευξη στο ραδιόφωνο του Άλφα (στο 106:30) της δασκάλας εικαστικών Έλενας Καραγιάννη
• Συνέντευξη στο Ελευθερία online της δασκάλας Κατερίνας Βίγκου
• Συνέντευξη στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων του εκπαιδευτικού Θοδωρή Γούτα
• Συνέντευξη στην εκπομπή του Γιώργου Ψάλτη "Φτιάξε καφέ", (στο 126ο λεπτό) στον Άλφα 989 της Νάσιας Χολέβα
• Συνέντευξή της Έλενας Καραγιάννη στο ΑΡΧΑΝΟΡΑΜΑ
• Συνέντευξη στο Parallaxi Magazine του εκπαιδευτικού Θοδωρή Γούτα

Ο εικοσάχρονος της γενιάς του '94

O εικοσάχρονος G. είναι χαρούμενος γιατί έμαθε πώς να παίζει ρακέτες. Είναι ένα από τα δώρα μας για τα παιδιά της οικογένειας που μας φιλοξένησε στο Muko της Ρουάντα κι η αλήθεια είναι ότι στο δυτικοαναθρεμμένο μυαλό μας οι πλαστικές ρακέτες δεν απευθύνονται σε ενήλικα 20 ετών. Ωστόσο ο φίλος μας διαθέτει αυτή τη χαμένη παιδικότητα που όλα θέλει να τα δοκιμάζει και να τα βιώνει δίχως να έχει υψώσει ακόμη τα τείχη της ενηλικίωσης.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: © Θοδωρής Γούτας / ActionAid Hellas

Είναι παιδί που γεννήθηκε ακριβώς τη χρονιά που ξέσπασε το κακό της γενοκτονίας σ' αυτή τη μικρή υποσαχάρια χώρα της κεντροανατολικής Αφρικής. Έζησε την προσφυγιά, την απόλυτη φτώχεια, το κυνηγητό. Είδε τη μητέρα του ν' αγωνίζεται να σωθεί από τους παραστρατιωτικούς, να αλλάζει σύνορα στη γη και την καρδιά της, να στέλνει τα παιδιά της για εφτά μήνες σε στρατόπεδο του Ερυθρού Σταυρού.

Μεγάλωσε τελικά στη χώρα των γονιών του μετά το τέλος της τρίμηνης φρίκης της γενοκτονίας του 1994. Φοίτησε σε κάποιες πρώτες τάξεις του δημοτικού ακολουθώντας τη ροή των πραγμάτων της γενιάς του: καλλιεργητής ενός κομματιού της πληγιασμένης γης που δίνει μετά βίας ένα καλάθι καρπών για το καθημερινό φαγητό. Τέλος κι αρχή, αρχή και τέλος...

Ρωτάει διαρκώς αν μας αρέσει o Bob Marley, αν έχουμε τσιγάρα, αν έχουμε κάποιο πρόβλημα. Τ' Αγγλικά του περιορίζονται σε μερικές λέξεις, ωστόσο η διάθεσή του να επικοινωνήσει μαζί μας ξεπερνάει κάθε όριο. Μας ξεναγεί στις φτωχογειτονιές του χωριού που μένει και φουσκώνει από περηφάνια. Μας υποδέχεται στο δίχωρο σπίτι του που οι καλοθρεμμένοι δυτικοί θα αποκαλούσαμε επιεικώς παράπηγμα. Είναι εκεί που κοιμάται αυτός, η γυναίκα και το τρίχρονο παιδί του. Ναι, είναι πατέρας...

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: © Θοδωρής Γούτας / ActionAid Hellas

Επιμένει να τον φωτογραφίσω πάνω στο ποδήλατό του παίζοντας ρακέτες. Όντως πρόκειται για έναν παράξενο και πρωτότυπο συνδυασμό, αλλά, είπαμε, αυτός ο εικοσάχρονος είναι ένα κράμα παιδιού κι ενήλικα πάνω σε ένα κομμάτι γης που τα πάντα ξεκινούν και καταλήγουν αλλιώς...

Ο συγκάτοικος μου Φάνης Κατσάνος σχολίασε για τον G.:

Ο G. ανήκει σε μια γενιά που φέρει πάνω της τις βαθιές χαρακιές της πρόσφατης μαύρης ιστορίας του λαού της, της underprivileged νεολαίας της επαρχίας του Muko, που στα 20 του αντί να ξεκινά έχει ήδη καεί, που περικυκλώνεται από τη διείσδυση του καταναλωτισμού αλλά αρκείται να χαίρεται με ένα ζευγάρι μεταχειρισμένες μπότες και ένα ζευγάρι γάντια εργασίας που θα χρησιμοποιήσει όταν θα υλοποιήσει το όνειρο του να μεταφέρει το σπίτι του λίγο πιο δω, κοντά στη μάνα του που τους συμμαζεύει όλους, αυτόν, τη γυναίκα του και το τριών ετών παιδί του, προς το παρόν όμως αρκείται να πίνει sorghum beer από το μπιτόνι και να ακούει Bob Marley από το μόνιμα ανοιχτό ραδιόφωνο.

Να ένας υπολογιστής!

Πώς είναι να διδάσκεσαι Πληροφορική και Τεχνολογία στ' Αγγλικά, δίχως υπολογιστή κι ηλεκτρικό ρεύμα; Οι ερωτήσεις δεν αφορούν το μικρό μαθητή που μοιράζεται μαζί μου για μια διδακτική ώρα το ξύλινο θρανίο του. Τις απαντήσεις τις δίνουν οι δάσκαλοι που συμμερίζονται αναγκαστικά το όραμα της κυβέρνησης της χώρας της ‪#‎Rwanda‬: η γενιά που μεγαλώνει να μιλάει τη γλώσσα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και της ανατολικοαφρικανικής ένωσης.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: © Κατερίνα Βίγκου / ActionAid Hellas

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: © Κατερίνα Βίγκου / ActionAid Hellas

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: © Κατερίνα Βίγκου / ActionAid Hellas

Βγάζω το φορητό υπολογίστη από το σακίδιο και δείχνω φωτογραφίες από την Ελλάδα στην τάξη. Τα παιδιά χαίρονται και γελάνε. Σήμερα, για πρώτη φορά στη ζωή τους θαύμασαν αυτό για το οποίο ο δάσκαλός τους μιλά ένα ολόκληρο διδακτικό έτος δίχως να καταλαβαίνουν...

Αποχαιρετώντας το Muko

Λίγο πριν αναχωρήσουμε από το σπίτι, τα παιδιά στη γειτονιά του Muko μπαίνουν στην αυλή του σπιτιού που μένει ο παράξενος λευκός επισκέπτης. Φωνές, γέλια, βλέμματα γεμάτα απορία. Χορευτικές κινήσεις για να εντυπωσιάσουν, να προκαλέσουν το θαυμασμό. Αυτά τα γνήσια καθαρά πρόσωπα φυλάω στην καρδιά μου κι ετοιμάζω την επόμενη μέρα...

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: © Θοδωρής Γούτας / ActionAid Hellas

Οι τροχοί του αυτοκινήτου που παίρνει μακρυά τον λευκό άνθρωπο, τον umuzungu, σηκώνουν σύννεφα κόκκινης σκόνης στις φτωχογειτονιές του Muko. Μαύρα παιδιά τρέχουν ξοπίσω μου για να με αποχαιρετίσουν. 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: © Θοδωρής Γούτας / ActionAid Hellas

Δεν ξέρουν γιατί μπήκα λαθραία για δυο μέρες στη ζωή τους, αγνοώ πώς θα πορευτώ το υπόλοιπο της δικής μου ζωής...

Ο χορός της Honorine

Στην εννιάχρονη Honorine αρέσει το τραγούδι κι ο χορός. Όπως σε κάθε παιδί του κόσμου, η μικρούλα χαίρεται όταν αποτελεί το επίκεντρο της προσοχής.

Κατά τη διάρκεια της διαμονής μας μαζί με το συνταξιδιώτη Φάνη Κατσάνο στο σπίτι των γονιών της έζησα την κάθε της στιγμή. Το ξύπνημά της και την παντελή έλλειψη πρωινής τροφής και στοιχειωδών κανόνων υγιεινής, το δρόμο για το σχολείο και τη λαχτάρα της να απαντήσει στις ερωτήσεις του δασκάλου της στην τάξη. Χωρίς βιβλία και τετράδια, χωρίς προσοχή από τη μάνα που αγωνίζεται από τα άγρια χαράματα στο χωράφι και τον πατέρα που δεν έμαθε να ξεκλειδώνει συναισθήματα στα παιδιά του...

Το ξανάγραψα, μα τούτο το παιδί κατοίκησε την ψυχή μου απ´ την πρώτη στιγμή. Τη στοίχειωσε, τη ράγισε, την ερήμωσε! Σαράκι θα μου μείνει το χαμόγελό της, να μου θυμίζει τις χαρακιές που αφήνουν Θεός κι άνθρωπος πάνω σε παιδικά κορμιά...

Κρατώ το χορό και το δάκρυ της, το γέλιο και τη σιωπηλή της απόγνωση για να τα μετατρέψω σε κραυγή βοήθειας και δράσης...

Ένα βιβλίο για όλους

Τα μικρά της οικογένειας ξεφυλλίζουν τα βιβλία τους. Δεν έχει το καθένα τα δικά του. Μοιράζονται όσα διαθέτουν με τ' αδέρφια τους. Στην τάξη επαναλαμβάνουν όσα υπαγορεύει ο δάσκαλος. Δίχως τις περισσότερες φορές να καταλαβαίνουν όσα λένε. 

Οι γονείς τους δεν μπορούν να τα βοηθήσουν καθώς οι περισσότεροι είναι αγράμματοι ή έχουν φοιτήσει μόνο στις πρώτες τάξεις του δημοτικού.

"This is a bear!"

Η μικρή Honorine φοράει με περηφάνια την μπλούζα που της χαρίζω. Το πρώτο που κάνει όταν την πιάνει στα χέρια της είναι να τη... μυρίσει!

Το σαπούνι δεν είναι διαθέσιμο στις οικογένειες, δεν το χρησιμοποιούν. Τα ρούχα, όταν πλένονται, απλά βρέχονται με νερό. Δεν υπάρχουν σκάφες, δεν τρίβουν τα ρούχα.

Το ίδιο φορούν για το σχολείο, για το παιχνίδι, για τον ύπνο, στην κουζίνα που καπνίζει η φωτιά το τσουκάλι, στο τάισμα των γουρουνιών...

- What is this?
- This is a bear!

Μου χαμογελάει και τα κατάλευκα δόντια της φωτίζουν το σύμπαν μου!

Μάθημα Τεχνολογίας

Στο μάθημα της Τεχνολογίας το θέμα είναι οι πηγές ενέργειας. Η τάξη της τετάρτης δημοτικού αποτελείται από 43 παιδιά που μοιράζονται μια αίθουσα. Φυσικές και τεχνητές πηγές ενέργειας: ο ήλιος, τα αστέρια, ο φακός, η λάμπα... Σύμφωνα με την εκπαιδευτικό τις πρώτες φτιάχνει ο Θεός, τις δεύτερες ο άνθρωπος.

Ως εποπτικά μέσα χρησιμοποιούνται ένας φακός και δυο μπαταρίες... Στον τοίχο κρεμασμένη μια αφίσα για τα δικαιώματα του παιδιού...

Το μάθημα διδάσκεται στ' Αγγλικά, την επίσημη γλώσσα της Ρουάντα, τα οποία έχουν αντικαταστήσει εδώ και τρία χρόνια τα Γαλλικά. Η δασκάλα φωνάζει δυνατά όσα γράφει στο μαυροπίνακα και καλεί τα παιδιά να τα επαναλάβουν. Σε κάποιες ερωτήσεις τις απαντήσεις γράφουν τα παιδιά στον πίνακα. Πάντα με πειθαρχία στρατιωτική, χωρίς χαμόγελα, χωρίς παιχνίδισμα, χωρίς ανάπτυξη κριτικής σκέψης. 

Νερό...

Το νερό στην κοινότητα του Muko το φέρνει ο ποταμός Susa. Υπάρχει ένα μόνο σημείο που τρέχει από μια βρύση κι αυτό μόνο κάποιες ώρες την ημέρα. Τα παιδιά ξυπνάνε στις 5.30 το πρωί. Πριν πάνε στο σχολείο, φορτώνονται δοχεία για να φέρουν ακάθαρτο νερό στο σπίτι που μένουν. Μετά θα πλυθούν, θα βοηθήσουν στις δουλειές του σπιτιού και στις 7.00 θα ξεκινήσουν για το σχολείο.

Το νερό είναι πολύτιμο γιατί μ' αυτό θα μαγειρέψουν, θα πλύνουν τα λιγοστά ρούχα τους και θα απομακρύνουν τις ακαθαρσίες τους από τις υποτυπώδεις τουαλέτες τους.

Το νερό στα εμφιαλωμένα μπουκάλια δε φτάνει εδώ κι όταν με βλέπουν να πίνω από ένα πλαστικό μπουκάλι φωνάζουν δυνατά "agacupa, agacupa!". Μ' αυτό θα παίξουν μπάλα, θα γεμίσουν νερό και θα το κρατούν ως φυλαχτό στο σπίτι τους. Ενθύμιο από τον λευκό, τον umusengo...

Αντίο Honorine...

Η εννιάχρονη Honorine ακουμπάει τη σκελεθρωμένη πλάτη της στον πλίνθινο τοίχο του σπιτιού της και τα τσιμπλιασμένα καφετιά μάτια της βουρκώνουν. 

Θα 'ναι ο καυτός τυραννικός αφρικάνικος ήλιος σκέφτομαι για μια στιγμή. Μα σε λίγο το αθώο παιδικό της βλέμμα τρυπά την ψυχή μου. Πηγαίνω δίπλα της και στρέφει το πρόσωπο κάτω. Γονατίζω ευλαβικά. Η καρδιά της ανεβάζει από τα βαθύτερά της έγκατα ένα ποταμό δάκρυα!

Την τραβώ πάνω μου και τη σφίγγω σαν παιδί μου... Λυγμοί ανεβαίνουν στο λαιμό της, πνίγεται να μη δείξει την πλημμύρα της. Ό,τι κι αν της λέω, ό,τι κι αν της υπόσχομαι δεν καταφέρνω να την ηρεμήσω. Το κλάμα της είναι αρχοντικό, σιωπηλό, περήφανο. Δεν απαιτεί, δεν εκλιπαρεί, δεν ζητιανεύει στοργή. 

Την παίρνω στα γόνατά μου, της κρατώ τα μαύρα, τραχιά, βρόμικα, μικροσκοπικά σα κλαράκια χέρια της. Μπερδεύονται με τα καλοταϊσμένα, σα μετάξι από την καλοπέραση δικά μου χέρια. Χώμα και δάκρυα ανακατεύονται, γίνονται ένα. Όπως κι οι καρδιές μας δυο μέρες τώρα. Δε μιλά, μόνο λυγμούς ανεβάζει απ' το αδειανό τουμπανιασμένο της στομάχι... Της σκουπίζω τα δάκρυα με την παλάμη μου κι είναι το μάγουλό της ένα βελούδο πολύτιμο. Κι είναι τα δάκρυά της η ντροπή μου και το αγίασμά μου.

Μπαίνει βιαστικά στο σπίτι της και μου φέρνει ένα δώρο για το δικό μου εννιάχρονο παιδί... Τι αρχοντιά, τι μεγαλείο ψυχής, τι πολιτισμός ανώτερος...

Λίγο πριν ανεβώ στο αυτοκίνητο για να φύγω της ζητώ να μου υποσχεθεί να συνεχίσει το σχολείο και να γίνει γιατρός, Muganga όπως μου έλεγε. Yego, μου το υπόσχεται... Την αγκαλιάζω για τελευταία φορά κι οι καρδιές μας συναντιούνται. Λυγίζω και δεν το αντέχει. Τρέχει στο σπίτι. Τα μάτια της πρησμένα από το κλάμα κοιτάνε μέσα από τη χαραμάδα της πόρτας τα δικά μου. 

Αντίο Honorine, αντίο... Φοράω τα γυαλιά του ήλιου καθώς η καφετιά σκόνη γίνεται λάσπη στα μάτια μου...

Με τον εκπαιδευτικό Πληροφορικής

"Διδάσκω Πληροφορική δίχως εργαστήριο. Οι μαθητές/τριές μου δεν έχουν δει ποτέ τους υπολογιστή, πέρα από τον ένα και μοναδικό στο γραφείο του διευθυντή.

Θα ήθελα να γίνω διευθυντής για να πληρώνομαι καλύτερα και για να προσπαθήσω να φτιάξουμε ένα γήπεδο μπάσκετ για τα παιδιά. Είναι ωραίο να παίζουν στο διάλειμμα, ξεκουράζει το μυαλό τους!

Θέλω να έρθω στην Ελλάδα κάποτε και να γνωρίσω το εκπαιδευτικό σύστημα. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω. Στέλνω την αγάπη μου σ' όλα τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς της χώρας σας

Αυτοσχέδια μπάλα

Το παιδί στη φωτογραφία δεν παρακολουθεί τον ημιτελικό του παγκόσμιου πρωταθλήματος ποδοσφαίρου. Δεν έχει δει ποτέ τις ομάδες της Ολλανδίας και της Αργεντινής γιατί στερείται το ηλεκτρικό ρεύμα. Ούτε λόγος για τηλεόραση βέβαια...

Ωστόσο μαζί με τους φίλους του χαίρεται το παιχνίδι με την αυτοσχέδια μπάλα του στα διαλείμματα. Κι είναι τόσο περήφανος που ποζάρει με ένα χαμόγελο που σκοράρει!

Ετοιμαζόμαστε για τις οικογένειες!

Ετοιμαζόμαστε για δυο δύσκολες μέρες εδώ στο Musanze της ‪#‎Rwanda‬. Θα φιλοξενηθούμε σε αγροτικές οικογένειες, χιλιόμετρα μακρυά από ηλεκτρισμό, αυτοκίνητα, οδικό δίκτυο και νερό.

Η γυναίκα της φωτογραφίας μου ζητά να τη φωτογραφίσω. Είναι περήφανη για τα καλαμπόκια που παράγει!

Η πρόκληση είναι να βιώσουμε τις συνθήκες των ανθρώπων που ζουν στην απόλυτη φτώχεια, να τους γνωρίσουμε και να μας γνωρίσουν, να εργαστούμε μαζί τους, να φάμε το ίδιο φαγητό, να κοιμηθούμε στα σπίτια τους.

Δε μιλάνε Γαλλικά ή Αγγλικά, δε μιλάμε Κινιαρουάντα. Η γλώσσα του σώματος, τα νοήματα, η πανανθρώπινη λαλιά, τα μάτια και τα χέρια θα έχουν το λόγο. Και τα ζεστά χαμόγελα που χαράζονται αβίαστα στα πρόσωπα των ανθρώπων εδώ και στις δικές μας καρδιές.

Νερό από το πηγάδι της κοινότητας

Περπάτησα 100 μέτρα από το σχολείο στο Muko της #Rwanda και βρήκα το πηγάδι της κοινότητας και περίπου 20 γυναίκες με τα παιδιά τους να περιμένουν κάτω από τον πυρωμένο ήλιο να γεμίσουν με κακής ποιότητας νερό τα μπιτόνια τους.

Τα παιδιά μετά το σχολείο βοηθάνε την οικογένειά τους στις αγροτικές δουλειές. Και μια πολύ σημαντική εργασία είναι η μεταφορά του νερού καθώς δεν υπάρχει δίκτυο ύδρευσης.

Φωτογραφίζοντας στο Muko

Τα παιδιά στο σχολείο του Muko λατρεύουν το φακό. Πολλά απ' αυτά εκλιπαρούν να τα φωτογραφήσεις. Κι είναι το στήσιμό τους τόσο ανεπιτήδευτο, τόσο αυθόρμητο, τόσο σαγηνευτικό που δε χρειάζεται να προσπαθήσεις να έχεις καλό αποτέλεσμα. 

Κι αφού τα φωτογραφίσεις, χαίρονται τόσο πολύ να δουν τις φατσούλες τους στην οθόνη! Διαγκωνίζονται, σπρώχνονται να προλάβουν να 'ναι εκείνα πρώτα που θ' αντικρίσουν την εικόνα. Και μόλις τη δουν, γελάνε με την ψυχή τους, ανεβάζουν τα δάκτυλα στο στόμα, ντρέπονται για τη χαρά τους... Στιγμιαία ωστόσο γιατί μετά από μερικά δευτερόλεπτα σου ζητάνε να τα ξαναφωτογραφίσεις!

Λίγο πριν την Αφρική

Σε λίγες ώρες αφήνουμε την Ευρώπη και περνάμε απέναντι, στη μάνα Αφρική. Πρώτα Κάιρο, Αίγυπτος κι ύστερα από ώρες Αντίς Αμπέμπα, Αιθιοπία. Κι από κει στο Κιγκάλι, την πρωτεύουσα της Ρουάντα.

Μια γιγάντια, φωτεινή, αλλιώτικα εξωτική, πληγιασμένη ήπειρος στέκει εκεί. Γυρνά στο καρουσέλ της Γης, σέρνεται, αναστενάζει, βιάζεται από τους σατράπηδες του κόσμου.

Τα παιδιά της έχουν το δικαίωμα να είναι σαν τα παιδιά μας: χαμογελαστά, χαρούμενα, γεμάτα ελπίδα κι αγάπη, φροντίδα κι αγκαλιές...

Η συνέντευξη της Έλενας

Πρόκειται για όσα είπε στο Acharnorama Press η Έλενα Καραγιάννη, μια απ' τις αγαπημένες μας συνταξιδιώτισσες για τη Ρουάντα. Διαβάστε την απολαυστική της συνέντευξη λίγες μόλις ώρες πριν αναχωρήσουμε για το ταξίδι μας. Πώς να μην ανυπομονείς να συνταξιδέψεις με όλα τα παιδιά όταν διαβάζεις:

Με όλη τη δύναμη της ψυχής μου πιστεύω πως το Σχολείο και όταν λέω σχολείο εννοώ τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς, και τους μαθητές, πως θα είναι ο πυρήνας και η αφετηρία σε αυτήν τη Μεγάλη Αναγέννηση που προσδοκούμε τα τελευταία χρόνια της Κρίσης. Το έχει δείξει η ιστορία πως μπορεί να συμβεί και ήδη συμβαίνει, αφού σε κάθε γωνιά της χώρας μας δάσκαλοι και απλοί γονείς, υψώνουν το κεφάλι , αναλαμβάνουν δράση και παίρνουν προσωπικά την υπόθεση του να αλλάξουν στην Πράξη ότι στρεβλό υπάρχει σε αυτόν τον τόπο. Το πιστεύω με όλη μου τη ψυχή.

Επίσης μόλις σήμερα, Σάββατο 6 Ιούλη, ανάδοχοι και εθελοντές της ΑctionAid έφυγαν από το αεροδρόμιο για τo εθελοντικό ταξίδι τους στην Κένυα! Ευχόμαστε καλό ταξίδι, γεμάτο εμπειρίες!

Πέντε Έλληνες στη Ρουάντα

Το κείμενο με τίτλο "Πέντε Έλληνες στη Ρουάντα" δημοσιεύτηκε στο parallaximag.gr/ της Θεσσαλονίκης με φωτογραφίες (C) Amvrosios Kardaris / ActionAid Ελλάς.

Στις 6 Ιουλίου πέντε Έλληνες εκπαιδευτικοί θα ταξιδέψουμε στη Ρουάντα, μια μικρή υποσαχάρια χώρα της Αφρικής. Σκοπός του ταξιδιού μας είναι η παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού ώστε να αξιοποιηθεί στο ωρολόγιο αναλυτικό πρόγραμμα ή/και σε προγράμματα Ευέλικτης Ζώνης, Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας ή άλλων Καινοτόμων Σχολικών Δραστηριοτήτων. Για να το πετύχουμε αυτό θα οργανώσουμε σχετικά επιμορφωτικά σεμινάρια εκπαιδευτικών από το Σεπτέμβρη. Ωστόσο από τώρα προσκαλούμε τους/τις εκπαιδευτικούς της Ελλάδας για τη δημιουργία ενός δικτύου εκπαιδευτικών και σχολείων με σχετικές δράσεις. 

Διαβάστε το πλήρες άρθρο.

Τι είναι οι ύαινες, μπαμπά;

Πλένω τα πιάτα στην κουζίνα κι αισθάνομαι δυο χεράκια να γραπώνουν λαίμαργα τα πόδια μου. Γυρνώ κι αντικρίζω την Έφη, σχεδόν 6 χρόνων:

- Τι είναι οι ύαινες, μπαμπά; με ρωτά και λιώνω...
- Ζώα Έφη, απαντώ στην ερώτηση που γνωρίζω ότι ξέρει την απάντηση...
- Κι είναι άγρια;
- Ναι, μερικές φορές...
- Δηλαδή δαγκώνουν; και συνεχίζει να μου σφίγγει τα πόδια...
- Ναι, όταν κάποιος τους επιτίθεται ή όταν φοβούνται, ναι, δαγκώνουν!
- Και μένουν στη ζούγκλα;
- Ναι, εκεί μένουν...
...
- Μπαμπά, δε θέλω να πας στην Αφρική! Εκεί έχει πολλές ζούγκλες!

Πέθανα, έλιωσα, το σώμα μου συνέθεσε εκατομμύρια χημικές ενώσεις, ο εγκέφαλός μου τις μετέτρεψε σε πληροφορίες, τις έστειλε πίσω ως συναισθήματα σε νανοδευτερόλεπτα, λύγισα τα γόντατα κι αγκάλιασα το μικρό αγγελάκι μας!

Γεμίζοντας το σακίδιο

Μια μέρα, περίπου 24 ώρες απέμειναν για το ταξίδι μας στη Ρουάντα. Τα πράγματα είναι έτοιμα εδώ και καιρό και περίμεναν την ώρα που θα παίρναν κι αυτά τη θέση τους στο σακίδιο. Το ημερολόγιο στην οθόνη - δεν έχει σημασία ποια οθόνη - δείχνει 5 Ιουλίου 2014...

Επιστροφή λοιπόν στην πόλη μετά από μια σύντομη ανάπαυλα και να μην ξεχάσουμε:

• τα χαπάκια για την ελονοσία
• το φαρμακείο
• το αντικουνουπικό...
• τα ταξιδιωτικά έγγραφα...

κι η λίστα κάπου περατώνεται. Όχι όμως κι η ανυπομονησία μας για το ταξίδι, η λαχτάρα μας να γεμίσουμε εικόνες κι εμπειρίες. Μια πολύ καλή συνάδελφος μου ευχήθηκε "ανεπιτήδευτες εμπειρίες"... Σκύβω το κεφάλι και συμμαζεύω τις σκέψεις μου. "Ανεπιτήδευτες"... για να το γράφει κάτι θα ψυχανεμίζεται...

Τις τελευταίες ώρες με τα υπόλοιπα παιδιά της αποστολής ανταλλάσσουμε ένα σωρό μηνύματα και σχόλια γεμάτα χιούμορ μέσω Διαδικτύου. Φανερώνουν το καλό κλίμα που έχουμε μεταξύ μας και τη διάθεση όλα να πάνε καλά!

"Έτοιμοι;", αναρωτιέται η Νάσια

Άνοιξα τα μάτια στις 7.00 το πρωί. Το ημερολόγιο δείχνει 2 Ιούλη κι απομένουν μόλις τέσσερις μέρες για το ταξίδι μας στη Ρουάντα. Κι ενώ οι ετοιμασίες δείχνουν να έχουν ολοκληρωθεί, τα μέλη της αποστολής αναρτούν διαρκώς τελευταίες σκέψεις, απορίες, προτάσεις.

Με χαρά διάβασα ότι κι η Νάσια, η θεατρολόγος της παρέας μας, έφτιαξε το δικό της Ιστολόγιο στο http://dramateacherinrwanda.wordpress.com/. Ανατρέξτε κι εκεί λοιπόν για να διαβάστε τις δικές της σκέψεις σχετικά με το εγχείρημά μας.

Εύχομαι στη Νάσια καλοτάξιδες ιδέες!